Ściąga 2, Studia wschodnioeuropejskie, Literatura wschodnioeuropejska, ebook, pdf

Romantyzm ukraiński i jego przedstawiciele.

Geneza.

Od przyjęcia wiary 988r. do końca XVIIIw. Ukraińcy pisali w języku mocno osadzonym w języku cerkwi który przybył z południowej Słowiańszczyzny. Datą przełomową, a także wyznaczającą początek kształtowania się literatury ukraińskiej jest rok 1798 – rok wydania Eneidy Iwana Kotlarewskiego, trawestacji utworu Wergiliusza.

Przedstawiciele:

Iwan Kotlarewski (1769-1838) - ukraiński poeta i dramaturg, jako pierwszy wprowadził żywy język ludowy do literatury ukraińskiej. Kotlarewski zreformował teatr połtawski na wzór zachodnioeuropejski, a tym samym rozwinął działalność teatru ukraińskiego na Ukrainie Naddnieprzańskiej. Zapoczątkowana przez niego tradycja idealizacji ludu wiejskiego pozostała zasadniczym motywem kształtującej się literatury ukraińskiej w pierwszej połowie XIX w.

Urodził się w rodzinie urzędnika magistratu miejskiego. Jako 10-letni chłopiec wstąpił do Katerynosławskiego Seminarium w Połtawie. W 1789 r. Kotlarewski, nie ukończywszy seminarium, porzucił szkołę i wstąpił na służbę do Kancelarii Noworosyjskiej, zaś w 1793 r. został guwernerem w rodzinach na Połtawszczyźnie.

W latach 1796 – 1808 Kotlarewski był na służbie wojskowej w Siewierskim Pułku Karabinierów, sformowanym w oparciu o ukraińskie pułki kozackie, brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej.

Po powrocie do Połtawy Kotlarewski otrzymał posadę dyrektora domu opieki dla dzieci biednej szlachty. Generał gubernator Rostowski, w 1812 r. powierzył mu misję sformowania pułku kozackiego. Sformowawszy pułk w ciągu 17 dni, Kotlarewski wypełniał także nadal obowiązki dyrektora.

W latach 1818 - 1821 Kotlarewski był dyrektorem i duszą połtawskiego teatru. Napisane przez niego w latach 1818–1819 Natalka Połtawka i Moskal czariwnyk na długo przed publikacją żyły własnym scenicznym życiem. Oba utwory spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem, a nazwisko autora stało się szeroko znane nie tylko na Ukrainie, ale także w Rosji, szczególnie w kołach kulturalnych Petersburga.

1798 Eneida - pierwszy wielkich rozmiarów utwór poetycki w ukraińskim języku ludowym. Kotlarewski wykształcił język i formę, zebrał spory zasób rymów i błysnął takim zasobem obserwacji, humoru, dowcipu, satyry, że rodacy jego zerwali ostatecznie ze starosłowiańszczyzną, ze scholastyką, ze sztucznym akademickim językiem, a poszli za nim.

Eneida - to burleskowo traktowany obraz życia na Ukrainie w drugiej połowie XVIII wieku, ze wszystkimi jego wadami

niedomaganiami, z całą śmiesznością i grozą wpływów obcych, rosyjskich. Gdzie niegdzie tylko przegląda wspomnienie czasów dawnych.

Pojawienie się tego utworu miało ogromne znaczenie dla nowożytnej i najnowszej ukraińskiej kultury słownej. Przez pewien czas panowała moda naśladownictwa kolejnych pisarzy w literaturze ukraińskiej zwana ''kotlarewszczyzną''. ... Był więc Kotlarewski inicjatorem i budzicielem nowej literatury ukraińskiej pod względem ideowym i językowym silnie związanej z ludem ukraińskim.

Wodewile, krążące początkowo tylko w odpisach:

Natalka-Połtawka (wyd. 1839),

Moskal-czariwnyk (wyd. 1841).

Iwan Franko (1856-1916) – ukraiński poeta i pisarz, slawista, tłumacz, działacz społeczny i polityczny; obok Tarasa Szewczenki uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli ukraińskiej myśli politycznej i literatury.

Pochodził z rodziny chłopskiej. 1875 rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim (filologia klasyczna, język i literatura ukraińska). Będąc na pierwszym roku studiów wydrukował na łamach studenckiego czasopisma Druh swoją pierwszą powieść Petrije i Doboszczukowie oraz wydał pierwszy tomik wierszy Ballady i opowiadania. W rok po przybyciu do Lwowa zaczął ogłaszać na łamach almanachu Dnistrianka cykl tzw. opowiadań borysławskich.

Nawiązał bliskie kontakty z socjalistami polskimi i stał się głośnym popularyzatorem marksizmu. Tłumaczył na język ukraiński fragmenty Kapitału Marksa i Anty-Dühringa Engelsa.

1887 jako stały współpracownik wszedł do redakcji polskiego dziennika Kurier Lwowski. Na łamach Kuriera Lwowskiego opublikował setki artykułów na tematy społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturalne i literackie. Swoje prace naukowe drukował nie tylko w prasie ukraińskiej i polskiej, ale także niemieckiej, czeskiej, węgierskiej, rosyjskiej i innych.

Działalność polityczna Franki, zarówno na gruncie ukraińskim, jak polskim, ściągała na niego czasami nienawiść i szykany ze strony obu narodowości. Skutkowało to głównie atakami słownymi na poetę. Krąg jego ideowych wrogów poszerzał się coraz bardziej, z czasem ogarnął również koła liberalne. Do znacznego zaostrzenia w stosunkach polsko-ukraińskich doszło po ogłoszeniu drukiem przez Iwana Frankę w 1897 w czasopiśmie wiedeńskim "Die Zeit" artykułu zatytułowanego Poeta zdrady , w którym Franko zarzucał Adamowi Mickiewiczowi kult walenrodyzmu. Wystąpienie to okazało się jedną z najbardziej przykrych i najdotkliwszych w skutkach pomyłek pisarza, tym bardziej, że zarzuty podnoszone przez niego na polskiego poetę były tym dziwniejsze, że przecież Franko był znakomitym znawcą literatury polskiej. Po ukazaniu się tego artykułu w Die Zeit zamknęły się przed nim podwoje redakcji Kuriera Lwowskiego. Równocześnie wywołało to falę krytyki i oburzenia zarówno ze strony Polaków, jak i społeczeństwa ukraińskiego. Nagonka ta spowodowała, że zamykał się coraz szczelniej w pracy naukowej i literackiej.

Od 1898 redagował ukraińskie czasopismo Literaturno-naukowyj Wisnyk. Na jego łamach ogłaszał przekłady wierszy i poematów Mickiewicza. Entuzjastyczne wzmianki o wartościach moralnych polskiego poety zaczęły się ukazywać także w jego pracach historyczno-literackich. Dla współczesnych był to dowód, że artykuł w Die Zeit stanowił przykrą pomyłkę i że ukraiński pisarz żywił głęboki kult dla polskiego wieszcza narodowego jako wyraziciela najszczytniejszych dążeń narodu polskiego.

Jego poezja odznacza się ogromnym bogactwem tematów oraz nieznaną dotychczas w literaturze ukraińskiej różnorodnością form.

1887 Ze szczytów i nizin jeden z najwybitniejszych zbiorków poetyckich, w 1893 uzupełnił ten zbiorek nowymi utworami o treści rewolucyjnej: Hymn, Kamieniarze i Dumy proletariusza

1896 – zbiorek poetycki Przewiędle liście: głęboko osobista liryka, nie pozbawiona akcentów buntu,

1898 – tomik wierszy Mój szmaragd, utrzymany po części w stylu starych ruskich przypowieści i legend; w tomiku tym znowu zabrzmiały nuty rewolucyjne, wymierzone zwłaszcza przeciw ideologom ukraińskiego nacjonalizmu;

Poematy:

1887 Pańskie żarty

1905 Mojżesz – poemat ukazujący biblijnego Mojżesza wyprowadzającego lud żydowski z krainy niewoli i przypłacającego życiem chwilę słabości i zwątpienia, odznacza się głębią, iście proroczym nastrojem i doskonałością formy

Cykl opowiadań:

Nafciarz,

Przy pracy,

Owczarz.

Napisane po polsku powieści, w których przedstawił życie drobnomieszczaństwa i inteligencji:

Lelum i Polelum (1888)

Dla ogniska domowego (1892)Odrębne miejsce zajmuje w jego twórczości wielka powieść społeczna Filary społeczeństwa wymierzona przeciw ziemiaństwu i pseudodemokratom wciskającym się między lud i starającym się ubijać tam swoje interesy polityczne. Powieść tę oparł Franko na głośnym w jego czasach procesie tzw. kukizowskim, w którym na ławie oskarżonych zasiadła ziemiańsko-arystokratyczna rodzina, oskarżona o zabójstwo w celach rabunkowych greckokatolickiego proboszcza.

W latach dziewięćdziesiątych zajął się Franko dramatem. Napisał wówczas sztukę Skradzione szczęście, jeden z najlepszych dramatów w literaturze ukraińskiej z życia zapadłej wsi huculskiej z jej nędzą, ciemnotą i tragicznymi powikłaniami.

Łesia Ukrainka (Larysa Kosacz-Kwitka 1871-1913) ukraińska poetka, pisarka i krytyk literacki.

Urodziła się w rodzinie ukraińskiej inteligencji. Jej matka była pisarką. Wykształcenie zdobyła w domu, gdyż od dzieciństwa chorowała na gruźlicę kości.

Debiutowała w 1884 roku dwoma wierszami opublikowanymi w lwowskim czasopiśmie „Zoria”. Oprócz licznych wierszy (tomy: „Na kryłach piseń”, „Dumy i mriji”, „Widhuky”) opublikowała również kilkanaście dramatów. Jej twórczość była odbiciem silnych emocji i duchowego niepokoju, a jednocześnie wiary w zwycięstwo dobra i sprawiedliwości. Czując się spadkobierczynią kultury europejskiej, często nawiązywała do starożytności, a także do współczesnych sobie prądów literatury zachodniej. W jej dziełach wyraźnie widoczne są rysy symbolizmu.

Za najdoskonalszy z utworów Lesi Ukrainki uważa się dramat poetycki Lisowa pisnia (Pieśń lasu).

Jako krytyk literacki, Łesia Ukrainka opublikowała szereg artykułów poświęconych historii i współczesności literatury europejskiej, w tym polskiej. Jest również autorką licznych przekładów na ukraiński, m.in. Homera, Heinego, Hugo, Byrona i Mickiewicza.

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy